مقدمه

سرطان سلول سنگفرشی، شایع ترین تومور بدخیم حفره دهان است.^(2و1) کشیدن سیگار، مصرف الکل، تنباکوی غیرتدخینی و عفونت پاپیلوما ویروس مهمترین عوامل خطر این بیماری محسوب می شوند. ضایعات پیش بدخیم متعددی شامل لکوپلاکیا، اریتروپلاکیا، لیکن پلان و فیبروز تحت مخاطی می توانند مقدمه ایجاد سرطان دهان باشند.⁽³⁾ طبق مطالعه Mishra و همکاران⁽⁴⁾ میزان تغییرات بدخیمی در این ضایعات براساس ماهیت ضایعه از صفر تا 20 درصد متفاوت است. تشخیص دیرهنگام، پاسخ ضعیف تومور به شیمی درمانی و رادیوتراپی، فقدان بیومارکرهای قابل اعتماد جهت تشخیص زودهنگام و ارزیابی بعد از درمان از مشکلات مطرح در سرطان دهان می باشند. لذا با توجه به اینکه تشخیص زودهنگام، کلید درمان است کوشش در جهت بهره مندی از تست های بیوشیمیایی حساس و قابل اعتماد در تشخیص زودهنگام بیماری بسیار قابل توجه است. ریزش مداوم اجزای سطحی سلول های سرطانی در مایعات بدن می تواند به عنوان یک مارکر تومورال در بدخیمی های مختلف استفاده شود. با توجه به تماس مستقیم بزاق با ضایعات دهان و افزایش ریزش گلیکوکونژوگیت ها از سلول های تومورال به داخل بزاق، ارزیابی آن در سرطان دهان می تواند فواید بزرگی داشته باشد.⁽³⁾ افزایش تومورمارکرهای گلیکوپروتئینی مختلف از جمله سیالیک اسید بزاق به عنوان یک مارکر تشخیصی سرطان دهان گزارش شده است.⁽⁵⁾ سیالیک اسیدها، ترکیبات قندی انتهایی زنجیره اولیگوساکارید گلیکوپروتئین ها و گلیکولیپیدها هستند که به عنوان ترکیبات مهم غشاء سلول ها نقش مهمی در ایجاد رفتارهای نئوپلاستیک ایفا می نمایند.^(6و5) نقش این ماکرومولکول ها در شناسایی و تاثیر سلول ها بر یکدیگر و ایجاد چسبندگی سلولی که در ظهور تغییرات بدخیمی اهمیت دارد، بسیار قابل توجه است. گلیکوزیلاسیون (Glycosylation) غیرعادی منجمله سیالیلاسیون (Sialylation) در غشاء سلول ها، حوادث مهمی در ایجاد تغییرات بدخیمی محسوب می شوند. به عبارت دیگر افزایش سیالی ترانسفراز منجر به افزایش مقدار سیالیک اسید روی سطح سلول های تومورال و افزایش غلظت پلاسمایی آن می گردد.⁽⁷⁾

در سال های اخیر، مطالعات متعددی در خصوص ارزیابی سطح سرمی و بزاقی سیالیک اسید در مبتلایان به ضایعات پیش بدخیم و سرطان دهان انجام شده است. براساس نتایج حاصل از این مطالعات، سطح سرمی و بزاقی سیالیک اسید از گروه نرمال تا گروه پیش بدخیم و سرطان دهان افزایش تدریجی و معنی داری را نشان داده است. ^(14-7و3)

با توجه به انجام مطالعات محدود در خصوص بررسی این تومور مارکر در بزاق مبتلایان و تفاوت در تعداد و نوع ضایعات پیش بدخیم مورد بررسی در مطالعات مختلف، مطالعه مورد نظر با هدف بررسی سطح این تومور مارکر در مبتلایان به لیکن پلان دهانی انجام شده است.

مواد و روش ها

در این مطالعه مقطعی، تعداد 30 بیمار مبتلا به لیکن پلان دهانی نوع اروزیو و 30 داوطلب سالم که از نظر سن و جنس با گروه بیمار همسان سازی شده بودند، از بین همراهان بیماران و مراجعین به بخش بیماری های دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی زاهدان به روش نمونه گیری آسان انتخاب شدند. تمام افراد شرکت کننده در جریان مطالعه قرار گرفته و از آنها جهت شرکت در مطالعه رضایت نامه کتبی گرفته شد. معاینه مخاط دهان آنها بوسیله­ آینه یک بار مصرف زیر نور یونیت انجام شد و تشخیص ضایعات براساس معیارهای بالینی و تأیید هیستوپاتولوژیک صورت گرفت. افراد مبتلا به بیماری های سیستمیک و سایر بیماری های حفره دهان، مصرف کنندگان انواع دارو، محصولات تنباکو و الکل و خانم های باردار از مطالعه حذف شدند.

بعد از انتخاب افراد، بزاق غیرتحریکی توسط دانشجو جمع آوری شد. بدین ترتیب که از داوطلبان خواسته شد تا برای حذف دبری های غذایی، دهانشان را با آب مقطر شسته و بعد از 5 دقیقه بزاق را به داخل لوله استریل (گاماکانتر) تخلیه نمایند. همه نمونه ها بین ساعت 9 تا 11 صبح جمع آوری شدند. هنگام جمع آوری نمونه، فرد در حالت نشسته، در حالی که کمی به جلو خم شده بود، بزاق خود را در مدت 10 دقیقه و در هر دقیقه 2-1 بار در لوله آزمایش تخلیه می کرد. بعد از جمع آوری 5 میلی لیتر بزاق، لوله­های استریل کدگذاری و در ظرف یخ قرار داده شد تا در اسرع وقت به آزمایشگاه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان فرستاده شود.

اسید سیالیک تام بزاق با استفاده از روش Skoza et al اندازه گیری شد.⁽¹⁵⁾ بدین صورت که نمونه به مدت یک ساعت در درجه حرارت 80 سانتی­گراد تحت تاثیر اسید سولفوریک نرمال قرار گرفت. سپس به نمونه معرف پریدات (mm25 پریدیک اسید در اسید سولفوریک 125 نرمال) اضافه شد و به مدت 30 دقیقه در 37 درجه سانتی گراد انکوبه شد. واکنش با اضافه کردن آرسینیت سدیم متوقف شد و تیوباربیتوریک اسید به محلول اضافه گردید و به مدت 5/7 دقیقه در درجه حرارت جوش قرار داده شد. پس از سرد شدن، جذب نوری توسط دستگاه اسپکتروفوتومتر (Biowave2 ساخت کشور انگلستان) در طول موج nm532 اندازه گیری شد و منحنی استاندارد با استفاده از N-استیل نورامینیک اسید (Sigma,St.louis,MO,USA) به عنوان استاندارد آماده شد.

داده های به دست آمده توسط نرم افزار SPSS با ویرایش 20 در  دو گروه محاسبه و برای توصیف داده ها از جداول فراوانی و آمار توصیفی شامل میانگین و شاخص های پراکندگی استفاده شد. در نهایت برای مقایسه سطح اسیدسیالیک تام بزاق در دو گروه با توجه به نرمال بودن توزیع داده ها، از آزمون t-test استفاده شد